«پس از فروش پس گرفته نمی‌شود»، «لطفا در خرید خود دقت کنید جنس فروخته شده تعویض یا پس گرفته نمی‌شود» اینها عباراتی هستند که هنوز هم بر در و دیوار بسیاری از فروشگاه‌ها و مغازه‌ها دیده می‌شوند.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، امروز نهم اسفندماه روز ملی حمایت از حقوق مصرف کننده نام‌گذاری شده است و شاید مروری بر نحوه اجرای حقوق مصرف‌کنندگان در ایران زوایای دیگری از قوانین نانوشته در بازار را روشن کند.
حمایت از حقوق مصرف کنندگان همزمان با شکل‌گیری مفهوم بازار آزاد در اروپا شکل گرفت. سازمان بین‌المللی اتحادیه مصرف‌کنندکان که توسط الیزابت اسکچید هلندی بنیان‌گذاری شد و بعد این سازمان با همکاری کسپر بورک، مدیر اولین اتحادیه حقوق مصرف‌کنندگان انگلستان اولین کنفرانس جهانی با هدف تدوین حقوق مصرف‌کنندگان را راه‌اندازی کردند. در سال ۱۹۶۰ حدود ۲۵۰ نفر از ۱۲۰ کشور در سراسر جهان دور هم جمع شدند تا قوانینی را در حمایت از مصرف‌کنندگان و مشتریان کالا و خدمات تدوین کنند. در ایران هم  قوانین مفصلی در حمایت از مصرف کنندگان تدوین شده است، ولی اجرای آن همواره با مسائل و مشکلاتی روبرو بوده است.
بازار آزاد این امکان را به شرکت‌ها و کارخانه‌ها می‌داد که تولیدات یا خدمات متنوعی را به مردم ارائه کنند و مصرف‌کنندگان در برابر صنعت قدرت‌یافته در جامعه نیازمند حمایت و قانون بود. سازمان‌ها یا اتحادیه‌ها شکل گرفتند تا بتوانند از مصرف‌کنندگان در مقابل قدرت صنعت دفاع کنند. دولت‌ها نیز به واسطه مسئولیت فرادستی خود موظف بودند از شهروندان خود برای دستیابی به کالاهای با کیفیت‌تر با قیمت واقعی حمایت کنند.
در کشورهایی که اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد را پیش گرفته‌اند، بسیاری از تولیدکنندگان یا ارائه کنندگان کالا و خدمات به واسطه فضای رقابتی و شفافیت در جامعه ضرورت رعایت حقوق مصرف‌کنندگان را به خوبی درک می‌کنند و از سویی، برای ارائه خدمات بیشتر به مشتریان خود به رقابت می‌پردازند. فضای شفاف نیز در خدمت مصرف‌کنندگان است و کمک می‌کند تا بتوانند از حق انتخاب بیشتر، کیفیت بهتر و قیمت مناسب‌تر بهره‌مند شوند.
دیدن برچسب بازپس‌گیری و تعویض بدون محدودیت زمانی و بدون دلیل روی کالاهایی که در فروشگاه‌های اروپایی دیده می‌شوند. حاصل اتفاقاتی است که در بازار رقابتی افتاده و باعث شده است تولیدکنندگان برای ایجاد ارزش بیشتر برای کالا یا خدمات خود استانداردها را تغییر دهند.
در ایران اما با وجود همه قوانین حمایت‌کننده، تولیدکنندگان و فروشندگان به دلیل در اختیار داشتن بازار انحصاری و انتخاب محدود مصرف‌کنندگان معمولا مصرف‌کنندگان را از ابتدایی‌ترین حقوق خود محروم می‌کنند. شاید بدیهی‌ترین حقوق مصرف‌کنندگان، حق فسخ قرارداد فروش در صورت عدم رضایت باشد.
بازپس‌گیری کالا و گاه پرداخت خسارت هنگامی که کالا کیفیت کافی را ندارد، سال‌هاست به یکی از استانداردهای کارخانه ها و شرکت‌های بزرگ و بین‌المللی تبدیل شده است، ولی توجه به حقوق مصرف‌کنندگان چقدر در بین شرکت ها و کارخانه‌های ایران مرسوم است؟
تقریبا می‌توان گفت به جز تعداد انگشت شماری از  برندهای بین‌المللی توجه به خدمات پس از فروش چندان جدی گرفته نمی‌شود. حتی مشتریان نیز غالبا با این مفاهیم ناآشنا هستند و به محض دریافت خدمات متعجب می‌شوند و حتی گاه درباره برند تردید می‌کنند.
شاید امروز به عنوان روز ملی حمایت از حقوق مصرف کنندگان لازم باشد از همه برندهایی که برای مشتریان خود ارزش قائل هستند و خدماتی بیش از آنچه قانون برای آنان تکلیف کرده را برای مشتریان خود فراهم کرده‌اند، با احترام یاد کنیم و از مصرف‌کنندگان بخواهیم درباره کیفیت کالا و خدماتی که دریافت می‌کنند سخت‌گیر باشند. رقابت در بازار همواره به نفع مشتریان و در نهایت به سود اقتصاد خواه بود.