ایکیا (IKEA) برند بین‌المللی تاسیس شده در سوئد است. این شرکت با تمرکز روی مبلمان و لوازم خانگی آماده‌ی مونتاژ فعالیت می‌کند و چند سالی لقب بزرگترین فروشنده‌ی مبلمان در جهان را یدک کشیده است. بنیان‌گذار این شرکت، اینگوار کامپراد بوده که در سال ۱۹۴۳ و در سن ۱۷ سالگی این شرکت را تاسیس کرده است. نام ایکیا از حروف ابتدایی نام موسس، Ingvar Kamprad، محلی که او در آنجا بزرگ شده Elmtaryd و شهر محل زندگی‌اش یعنی Agunnaryd تشکیل شده است.
IKEA بیشتر با طراحی‌های مدرن در انواع محصولاتش و همچنین طراحی داخلی خیره‌کننده در فروشگاه‌هایش شناخته شده است. سادگی و احترام به طبیعت، از ویژگی‌های بارز محصولات این شرکت هستند. علاوه بر موارد ظاهری، آیکیا با توجه به برنامه‌های کنترل هزینه، جزئیات عملیاتی و توسعه‌ی دائمی محصولات شناخته می‌شود. این فعالیت‌ها باعث شده تا آیکیا در طول تاریخ خود در کنار توسعه‌ی بازار، قیمت‌ها را نیز کاهش دهد.

طبق آخرین آمار ارائه شده، IKEA در ۴۹ کشور جهان فعالیت داشته و ۴۱۵ فروشگاه در این کشورها تاسیس کرده است. وبسایت این شرکت، ۱۲ هزار محصول را برای کاربران عرضه می‌کند و آمار سالانه‌ی آن به بیش ۲ میلیارد بازدید می‌رسد. نکته‌ی جالب در مورد این برند آن است که آنها یک درصد از مصرف چوب جهان برای محصولات تجاری را به خود اختصاص داده‌اند.

تاریخچه تاسیس

اینگوار کامپارد شرکت ایکیا را در سال ۱۹۴۳ تاسیس کرد. تمرکز اولیه‌ی این شرکت، فروش محصولات به‌صورت پستی بود. اینگوار ۱۷ ساله، پول تاسیس شرکت را از جایزه‌ای که پدرش برای موفقیت تحصیلی به او داده بود، فراهم کرد. محصولاتی اولیه‌ی شرکت او، انواع خودکار، کیف پول، قاب عکس، ساعت، جوهرات و جوراب بودند. اینگوار از همان ابتدا تمرکز خود را روی فروش محصولات با قیمت پایین معطوف کرد.
اولین آگهی تبلیغاتی آیکیا در سال ۱۹۴۵ در روزنامه‌های محلی چاپ شد. اینگوار در آن زمان به توانایی فروش محصولات به‌صورت مستقل رسیده بود. او از وانت‌ها تحویل شیر برای ارسال کالا به مشتریان استفاده می‌کرد.
فروش مبلمان، پنج سال بعد از تاسیس شروع شد. مبلمان‌های این شرکت توسط تولیدکنندگان فعال در جنگل‌ها و زمین‌های اطراف محل زندگی اینگوار تولید می‌شدند. پاسخ بازار به اولین محصولات شرکت قابل توجه بود و خط تولید شرکت توسعه یافت. در همین دوران و در سال ۱۹۵۱، شرکت با اتکا بر افزایش فروش، اولین کاتالوگ رسمی محصولاتش را منتشر کرد. این کاتالوگ، امروزه هم به‌عنوان یکی از نمادهای برند آیکیا شناخته می‌شود.

اولین نمایشگاه محصولات ایکیا، در سال ۱۹۵۳ در المهوت سوئدتاسیس شد. این اتفاق، یکی از نقاط عطف تاریخ ایکیا است؛ چرا که کاربران از آن پس می‌توانستند محصولات این شرکت را پیش از خرید مشاهده و از نزدیک لمس کنند. افتتاح این نمایشگاه، در جریان رقابت شدید این شرکت با یکی دیگر از تولیدکنندگان مبلمان در سوئد بود. هر دوی این شرکت‌ها، سیاست کاهش قیمت را برای رقابت برگزیدند تا این که ابهام در کیفیت کالاها در میان مردم افزایش یافت. ایکیا با تاسیس این نمایشگاه، کیفیت بالای محصولات خود را از نزدیک به مشتریان نشان داد و به‌نوعی در رقابت پیروز شد.

طراحی محصولات آماده مونتاژ

رقیبان آیکیا با مشاهده‌ی رشد سریع این شرکت، تامین‌کنندگان را مجبور کردند تا این برند جوان را تحریم کنند. به‌همین دلیل، IKEA تصمیم گرفت تا طراحی مبلمان را در داخل شرکت انجام دهد. در جریان خودکفایی در طراحی، یکی از کارگران در تجربه‌ای برای بهبود جابجایی مبلمان، پایه‌های میز را از آن جدا می‌کند. این رویکرد، اولین جرقه‌ها برای طراحی محصولات آماده‌ی مونتاژ را در ذهن طراحان این شرکت می‌زند. محصولاتی که در بسته‌بندی‌های تخت به مشتری عرضه می‌شدند.

اولین فروشگاه مستقل مبلمان ایکیا با نام Möbel-IKÉA در سال ۱۹۵۸ در شهر المهولت تاسیس شد. این فروشگاه، زیربنایی ۶۷۰۰ متر مربعی داشت و در آن زمان، بزرگترین نمایشگاه مبلمان در منطقه‌ی اسکاندیناوی بود.
یکی از طراحی‌های مشهور IKEA در لوازم خانگی، TORE نام دارد که به افزایش مکان ذخیره‌سازی در تجهیزات خانه و آشپزخانه مشهور است. این طراحی در سال ۱۹۵۸ و توسط یکی از کارمندان این شرکت به نام گیلیس لاندگرن طراحی شد. البته این طراحی پیش از آن در محصولات مخصوص آشپزخانه‌ی شرکت استفاده شده بود و لاندگرن آن را برای تجهیزات خانگی دیگر و خصوصا کشوها بهینه‌سازی کرد.

این برند لوازم خانگی که در همان سال‌های ابتدایی تاسیس فروشگاه با استقبال مناسبی مواجه شد، برای راحت‌تر کردن تجربه‌ی مشتری ، در سال ۱۹۶۰ اولین رستوران خود را نیز در همان فروشگاه المهوت تاسیس کرد. طراحی مشهور دیگر محصولات آیکیا یعنی صندلی ÖGLA نیز، یک سال بعد به محصول تبدیل شده و به بازار عرضه شد. این صندلی‌ها به‌عنوان طراحی‌های مدرن برای کافه‌ها عرضه شده و استراتژی همیشگی قیمت مناسب را نیز پوشش می‌دادند.تاسیس واحد کنترل و پیاده‌سازی استراتژی‌های آزمایش و بررسی محصولات، از سال ۱۹۶۱ در شرکت آیکیا پیاده‌سازی شد. این روند، بر اساس استانداردهای سوئد اجرا شد. ماریان گرابینسکی طراحی بود که در سال ۱۹۶۲، اولین نمونه‌های از کتابخانه‌های MTP ایکیا را معرفی کرد. این سبک از کتابهانه‌های کلاسیک، در سال‌های بعد در انواع نمونه‌ها و طرح‌ها عرضه شدند.
یکی از دلایل موفقیت ایکیا در سال‌های ۱۹۶۰، تولید انبوه همین کتابخانه‌ها بود که منجر به ارتباط نزدیک آنها با با تامین‌کنندگان لهستانی چوب شد. این ارتباط نزدیک تا امروز هم ادامه داشته و منجر به عرضه‌ی محصولات با قیمت مناسب‌تر توسط ایکیا شده است.

توسعه‌ی جهانی

اولین فروشگاه خارجی آیکیا در سال ۱۹۶۳ و در شهر اسلو نروژ تاسیس شد. تنها دو سال پس از این اتفاق، توسعه‌ی داخلی برند نیز با قدرت بیشتری پیگیری شده و بزرگترین فروشگاه آنها در استکهلم تاسیس شد. این فروشگاه عظیم، ۳۱ هزار متر مربع مساحت داشت و هزاران نفر برای تماشای مراسم افتتاح آن، در محل فروشگاه حضور داشتند. طراحی این فروشگاه با الهام از موزه‌ی Guggenheim در نیویورک، به شکل دایره بود. موفقیت این فروشگاه باعث شد تا آیکیا یک مفهوم جدید را به کسب‌وکار خود اضافه کند. آنها انبارهای سلف سرویس را به فروشگاه‌های خود اضافه کردند. در ادامه‌ی این فرآیندهای توسعه، فروشگان Accenten برای عرضه‌ی تجیزات آشپزخانه و پخت‌وپز افتتاح شد.
نئوپان، ماده‌ای بود که در سال‌های پایانی دهه‌ی ۱۹۶۰ جای خود را به‌صورت ویژه در طراحی‌های ایکیا باز کرد. این ماده‌ی مقاوم که فرآیند تولید آسانی نیز داشت، برای اولین بار در مبل ایکیا با نام PRIVAT استفاده شد. این مبلمان، طراحی بسیار ساده و بدون پرداحت اضافی داشت که به‌همین دلیل، با قیمت بسیار مناسب به مشتریان عرضه شد.

دانمارک و سوئیس، مقاصد بعدی توسعه‌ی آیکیا بودند. فروشگاه‌های این برند در کپنهاگ و زوریخ در سال‌های ۱۹۶۹ و ۱۹۷۳ تاسیس شدند. آلمان نیز در سال ۱۹۷۴ و در شهر مونیخ میزبان برند سوئدی شد.درحال حاضر این کشور بزرگترین بازار ایکیا است. ایکیا که همیشه به نوآوری و طراحی‌ محصولات جدید معروف بود، با شروع دهه‌ی ۱۹۷۰ بار دیگر هنر خود را نشان داد و از پارچه‌ی کتان برای محصولات خود استفاده کرد. TAJT یک تخت / صندلی بود که در سال ۱۹۷۳ و با پوشش کتان و لایه‌ی محافظ ضخیم عرضه شد. در نتیجه‌ی استفاده از این پارچه به‌عنوان مواد اولیه‌ی اصلی این نوع از صندلی، قیمت آن به‌مقدار قابل توجهی کاهش یافت.
اولین مقصد غیراروپایی برند ایکیا، کشور استرالیا بود و اولین فروشگاه آنها در سال ۱۹۷۵ در شهر سیدنی تاسیس شد. کاادا، اولین کشور آمریکایی میزبان آیکیا بود که در شهر ونکور شاهد حضور سوئدی‌ها می‌شد. پس از آن، سنگاپور نیز به‌عنوان اولین کشور آسیای شرقی برای فعالیت آیکیا انتخاب شده و اولین فروشگاه در سال ۱۹۷۸ در این کشور تاسیس شد. کشورهای اروپایی دیگر همچون اتریش و هلند نیز در سال‌های بعد و پیش از پایان دهه‌ی ۱۹۷۰، شاهد حضور فروشگاه‌های IKEA بودند.

از محصولات ماندگار با طراحی خاص که توسط برند IKEA و در دهه‌ی ۱۹۷۰ تاسیس شد، می‌توان صندلی SKOPA و POEM را نام برد که البته بعدا به POÄNG تغییر نام داد. طراحی خاص و ساده‌ی اسکوپا باعث شد تا ایکیا برای تولید آن از یک تولیدکننده‌ی سطل و کاسه‌ی پلاستیکی کمک بگیرد. پوام نیز طراحی زیبایی داشت و با استفاده از چوب لمینت‌دار، هویت خاصی را به فضاهای مسکونی و اداری آن سال‌ها داده بود. Klippan نیز مبلمانی دیگر بود که در این سال‌ها و با تمرکز بر مقاومت بالا و توانایی شستشوی راحت عرضه شد.
اینگوار کامپارد، در سال ۱۹۷۶ مقاله‌ای با موضوع چشم‌انداز ایکیا و ایده‌های کسب‌وکاری خودش برای ادامه‌ی مسیر منتشر کرد. این مقاله که The Testament of a Furniture Dealer نام داشت، نقش مهمی در شکل‌گیری فرهنگ سازمانی IKEA در سال‌های بعد داشت.

یکی از محصولات تاریخی و تاثیرگذار در روند طراحی‌های کاربردی ایکیا، میز LACK است. این میز در سال ۱۹۸۰ و با هدف اشغال کمترین فضای ممکن طراحی شد. جنس میز بسیار سبک و مقاوم است و تکنیک ساندویچی که در مونتاژ و استفاده از آن به‌کارگرفته شده، با نام board-on-frameشناخته می‌شود. این تکنیک در سال‌های بعد در بسیاری از محصولات آیکیا استفاده شد. دو سال پس از معرفی این نوع از طراحی، قفسه‌های برند LACK نیز عرضه شدند.

تغییرات ساختاری

ایکیا نیز مانند هر برند دیگر در دوارن فعالیت خود با تغییراتی در زمینه‌ی ساختار و مدیریت شرکت روبرو بوده است. آنها در سال ۱۹۸۲ و پس از تاسیس بنیاد Stitchting INGKA به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از این هولدینگ، به کار خود ادامه دادند و نام IKEA Group را برای خود برگزیدند. در ادامه‌ی این فعالیت‌ها و با هدف افزایش رضایت مشتریان، کلوپ مشتریان با نام IKEA FAMILY تاسیس شد.
توسعه‌ی فعالیت‌های بین‌المللی در دهه‌ی ۱۹۸۰ نیز ادامه داشت. ابتدا فرانسه و شهر پاریس در سال ۱۹۸۱ میزبان این برند مبلمان شد. سپس در سال ۱۹۸۴ اولین فروشگاه شرکت در بلژیک، در شهر بروکسل تاسیس شد. آمریکا نیز که یکی از جذاب‌ترین بازارهای برای هر برندی به حساب می‌آید، سال ۱۹۸۵ و در فیلادلفیا میزبان سوئدی‌ها بود. فروشگاه‌های برند در کشورهای انگلستان و ایتالیا نیز در سال‌های ۱۹۸۷ و ۱۹۸۹ و در شهرهای منچستر و میلان تاسیس شدند.
کامپارد در سال ۱۹۸۶ از سمت خود به‌عنوان مدیریت گروه ایکیا کناره‌گیری کرد تا به‌عنوان مشاور در شرکت مادر یعنی INGKA فعالیت کند. از آن زمان Andres Moberg به‌عنوان رئیس و مدیرعامل ایکیا مشغول به کار شد.
در سال‌های پایانی قرن بیستم، باز هم تغییرات و حذف و اضافه‌های جدیدی در ساختار آیکیا اتفاق افتاد. یکی از تغییرات ساختاری، افزایش تعهد این برند در ارتباط با چالش‌های زیست‌محیطی و حفاظت از محیط زیست بود. آنها در سال ۱۹۹۰ اولین بیانیه‌ی خود را در مورد سیاست‌های حفظ محیط زیست منتشر کرده و کارمندان و شرکا را به‌ رعایت آن ملزم کردند. 

تصمیم دیگری که تاثیری عمیق‌تر در ساختار و گسترش فعالیت‌های آیکیا داشت، خرید و ادغام کارخانه‌های تولید چوپ و زمین‌های تولیدی با شرکت اصلی بود. برند سوئدی با این کار، استقلال خود در تولید محصولات را بیش از پیش کرده و روند توسعه را سرعت بخشید. در نهایت بخش صنعتی و تامین مواد اولیه، از سال ۱۹۹۱ با نام Swedwood شروع به کار کرد. این مرکز صنعتی علاوه بر مبلمان، مخصولات چوبی دیگری نیز تولید می‌کند.افزایش فعالیت‌های آیکیا در زمینه‌ی استخراج منابع طبیعی و همچنین تولید محصولات چوبی، باعث شد تا آنها به عضویت در سازمان‌های بین‌المللی مرتبط نیز ترغیب شوند. یکی از مهم‌ترین سازمان‌ها در این زمینه، Forest Stewardship Council یا FSC بود که در سال ۱۹۹۳، عضویت ایکیا را به رسمیت شناخت. این سازمان غیرانتفاعی، با هدف حفاظت از جنگل‌ها در کشورهای متعددی در جهان مشغول به فعالیت است. برند سوئدی حتی برای فعالیت جدی‌تر در این زمینه، در سال ۱۹۹۸ یک مدیر جنگل‌داری را به تیم خود اضافه کرد.
از محصولات انقلابی و طراحی‌های خاص ایکیا که در پایان قرن بیستم به بازار عرضه شد، می‌توان به سری Mammut اشاره کرد. این سری از مبلمان، با تمرکز روی کودکان و طراحی‌های جذاب برای آنها طراحی و ساخته شد. تمامی مواد مورد استفاده از مبلمان‌های ماموت، از جنس مقاوم و ارتجاعی هستند و برای امنیت کودکان، گوشه‌های گرد دارند. تمرکز طراحی‌های ایکیا برای کودکان در سری‌های دیگر نیز ادامه داشت. آنها سری Dagis را با همکاری ریچارد کلاک طراحی کردند که از قابلیت‌های مونتاژ و جابجایی آسان نیز بهره‌مند بود.

در نهایت در سال ۱۹۹۷، همزمان با افتتاج وبسایت اینترنتی شرکت، برند سوئدی تصمیم گرفت تا زیرمجموعه‌ی مستقل خود برای کودکان را تاسیس کند. آنها بخشی را با‌ عنوان Childern's IKEA راه‌اندازی کردند. تمرکز این بخش، علاوه بر طراحی و ساخت محصولات مقاوم برای کودکان، تلاش برای تربیت حس همکاری و مهارت‌های اجتماعی آنها است. نکته‌ی جالب این که خود کودکان از همان سال ۱۹۹۷ تاکنون، در توسعه‌ی محصولات این زیرمجموعه، مشارکت داشته‌اند. ایکیا برای احترام هرچه بیشتر به کودکان، در فروشگاه‌های خود نیز به‌خوبی پذیرای آنها است و از انواع زمین‌های بازی تا غذاهای ویژه را برای رفاه حال آنها در نظر گرفته است.
سری 365+ دسته‌ی دیگری از محصولات بودند که این بار با تمرکز بر آشپزخانه و پخت‌وپز معرفی شدند. این محصولات، انواع ابزارهای آماده‌سازی، پخت و سرو غذا را شامل می‌شوند. از کشورهای مشهوری که در سال‌های پایانی قرن بیستم میزبان این برند سوئدی بودند می‌توان به مجارستان، جمهوری چک، اسپانیا و چین اشاره کرد.

در سال ۱۹۹۹، چند اتفاق مهم در تاریخ آیکیا رخ داد. مدیرعامل این شرکت یعنی آندرس موبرگ جای خود را به مدیر جوان‌تر یعنی آندرس دالویگ داد. تعداد کارمندان این شرکت به بیش از ۵۰ هزار نفر رسیده و ۲۹ کشور جهان،‌ میزبان محصولات آنها بودند. آنها به پاس همکاری کارمندان خود، رویدادی را در تارخ ۹ اکتبر آن سال تحت عنوان Big Thank You برگزار کردند و در آن روز، تمامی درآمد فروش شرکت در سرتاسر جهان را بین کارمندان تقسیم کردند.

قرن ۲۱ و سال‌های اخیر برند IKEA

با ورود به عصر ارتباطات، ایکیا هم مانند بسیاری از برندهای دیگر به این روند ملحق شده و تغییرات لازم را در زیرساخت‌های خود ایجاد کرد. امکان خرید آنلاین محصولات از سال ۲۰۰۰ به وبسایت این شرکت اضافه شد. علاوه بر تغییرهای فناورانه، ایکیا تصمیم گرفت تا با شروع این عصر مدرن، فعالیت‌های انسان‌دوستانه و در جهت حقوق بشر خود را نیز توسعه دهد.
یکی از برنامه‌های جدی آیکیا در حمایت از حقوق طرف‌های درگیر در طراحی و تولید خصوصا کارگران، در سال ۲۰۰۰ با نام IKEA Way شروع به‌کار کرد. این برنامه نوعی سند است که نحوه‌ی تعامل ایکیا با تامین‌کنندگان مواد را روشن می‌کند. در این سند، به‌روشنی انتظارات هر دو طرف و حقوق آنها نسبت به هم بیان شده است. در متن سند، تاکید زیادی به انتظارات ایکیا از تامین‌کنندگان در زمینه‌های حقوقی، شرایط کاری و جلوگیری از سوء‌استفاده از کودکان در کارخانه‌ها شده است.

همکاری‌های آیکیا با نهادهای بین‌المللی غیرانتفاعی مانند یونیسف پیش از این سال‌ها شروع شده بود و با ورود به قرن ۲۱، جدی‌تر نیز شد. یکی از پروژه‌های جدی این شرکت با سازمان بین‌المللی، توسعه‌ی پروژه‌های آموزشی در هند بود که با پوشش دادن ۵۰۰ روستا در این کشور شروع شد.

خط ریل اختصاصی

توسعه‌ی تولید و گسترش بازارهای آیکیا باعث شد تا این شرکت خط راه‌آهن اختصاصی خود را از سوئد به آلمان تاسیس کند. این خط ریلی، هر هفته ۵ سفر را از المهولت در سوئد به دویسبورگ در آلمان انجام می‌داد. این سفرها به‌منظور تامین مواد اولیه و جابجایی محصلات میان این دو مقصد انجام می‌شد. مدیریت این خط ریلی از سال ۲۰۰۴ به شرکتی دیگر واگذار شد اما IKEA همچنان از آن استفاده می‌کند.

همان‌طور که پیش از این خواندید، ایکیا در حمایت از محیط زیست نیز همیشه فعالیت‌های جدی داشته است. این شرکت در سال ۲۰۰۲ برنامه‌ای را در بیش از ۱۰۰ فروشگاه خود اجرا کرد تا محصولات مرجوعی از مشتریان را به بهترین نحو استفاده کرده و تا حد امکان، زباله‌های تولیدی شرکت را کاهش دهد. این شرکت در ادامه‌ی فعالیت‌های خود با سازمان‌های بین‌المللی نیز در همین سال، تفاهم‌نامه‌ای با WWF امضا کرد. این تفاهم‌نامه عموما با تمرکز بر حفظ جنگل‌ها در سرتاسر جهان اجرا شد.
ایکیا برای اثبات هرچه بیشتر حمایت از محیط زیست، گزارش‌هایی را نیز از عملکرد خود در این زمینه منتشر می‌کند. آنها در سال ۲۰۰۴ اولین گزارش خود را در این زمینه منتشر کرد و اجرای مسئولیت‌های خود را در زمینه‌های اجتماعی و محیط زیستی به گوش مخاطبان و کارشناسان برساند.

از آخرین تغییرات و اتفاقات رخ داده در تاریخچه‌ی آیکیا می‌توان به تاسیس برند مستقل IKEA Food برای تامین درصد بالایی از غذاهای عرضه شده در رستوران‌های این شرکت اشاره کرد. اتفاق مهم دیگر، انتصاب مدیرعامل کنونی این شرکت یعنی مایکل اولسون است که در سال ۲۰۰۷ به سمت ریاست و مدیریت عامل این شرکت رسید. البته مدیریت هولدینگ اصلی با نام INGKA در حال حاضر بر عهده‌ی جاسپر برودین است.
آخرین آمار ارائه شده از برند ایکیا، درآمد این شرکت را در سال ۲۰۱۶ حدود ۵.۵ میلیارد دلار عنوان کرده است. این برند در حال حاضر در رتبه‌ی ۴۰ برترین برندهای جهان از نگاه نشریه‌ی فوربس قرار دارد. این برند در چند سال اخیر هم از غافله‌ی محصولات خوشمند و مدرن عقب نمانده و فعالیتی جدی در عرضه‌ی لوازم خانگی الکتریکی همچون لامپ‌های هوشمند و تلویزیون داشته است. البته مسیر برند سوئدی تا تبدیل شدن به بازیگری جدی در این صنایع، قطعا پر پیچ و خم خواهد بود.