طرح کسب و کار (Business Plan) چیست؟
 
طرح کسب و کار یا بیزینس پلن یک سند است؛ که شامل همه اطلاعات مربوط به کسب و کار شما و نحوه رسیدن شما به اهدافتان می‌شود. در واقع بیزینس پلن مانند یک نقشه و راهنمای راه عمل می‌کند و کسب و کار شما را به سمت موفقیت سوق می‌دهد. نوشتن طرح کسب و کار یک گام حیاتی برای کسانی است که می‌خواهند کسب و کار جدیدی راه اندازی کنند.
 

چرا باید یک طرح کسب و کار (Business Plan) داشته باشیم؟

 
سرمایه گذاران قبل از اینکه روی کسب و کاری سرمایه‌گذاری کنند؛ با تکیه بر بیزینس پلن، امکان انجام آن کسب و کار را ارزیابی می‌کنند؛ اما شما حتی اگر به سرمایه‌گذار هم نیازی نداشته باشید؛ باز هم چند دلیل قانع کننده برای نوشتن طرح کسب و کار برای شما وجود دارد.
 
برنامه ریزی: نوشتن بیزینس پلن یک تمرین ارزشمند برای روشن کردن ایده‌های شماست؛ و می‌تواند به شما در درک دامنه کسب و کارتان، همچنین تخمین زمان، پول و منابع لازم برای شروع کار کمک کند.
 
ارزیابی ایده‌ها: اگر چندین ایده برای کسب و کارتان دارید، یک طرح کسب و کار قوی برای هر یک می‌تواند به شما کمک کند که زمان و انرژی خود را صرف ایده‌ای کنید که شانس موفقیت بیش‌تری دارد.
 
تحقیق و پژوهش: برای نوشتن یک بیزینس پلن شما نیاز دارید درباره مشتریان ایده‌ آل و همچنین رقبای خود تحقیق کنید؛ که این اطلاعات می‌تواند به شما در تصمیم گیری‌های استراتژیک نیز کمک کند.
 
استخدام نیرو: طرح کسب و کار یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای بیان دیدگاه شما نسبت به استخدام‌های بالقوه جدید است؛ و می‌تواند به ایجاد اعتماد در این معامله کمک کند؛ به‌خصوص اگر در مراحل اولیه رشد باشید.
 
مشارکت: اگر قصد دارید برای همکاری و مشارکت به دیگر شرکت‌ها نزدیک شوید؛ داشتن یک دید کلی از اهداف، مخاطبان و استراتژی رشد شما، به آن‌ها کمک می‌کند تا راحت‌تر تشخیص دهند؛ که آیا کسب و کار شما برای مشارکت با آن‌ها مناسب است یا خیر، به ویژه اگر آن‌ها در مسیر رشد جلوتر از شما باشند.
بنابراین اگر به دنبال یک روش ساختار یافته برای نشان دادن ایده‌ها و افکار خود و همچنین اشتراک ایده‌های خود با افرادی هستید که می‌توانند روی موفقیت شما تأثیر بگذارند؛ نوشتن بیزینس پلن می‌تواند نقطه شروع خوبی برایتان باشد.
 
 
 

نکاتی برای نوشتن طرح کسب و کار

 
برای نوشتن یک طرح کسب و کار مؤثر باید چند نکته کلیدی را در نظر بگیرید:
 

مخاطبان خود را بشناسید

 
وقتی شما بدانید چه کسی برنامه شما را می‌خواند؛ می‌توانید زبان و سطح مناسبی را به آن اختصاص دهید. به عنوان مثال اگر قرار است کسب و کار شما یک فرایند پیچیده علمی را ارائه دهد؛ ولی سرمایه گذارانتان در زمینه کاری شما هیچ تخصصی ندارند و با اصطلاحاتی که استفاده می‌کنید آشنایی ندارند؛ بهتر است که توضیحات محصول خود را به زبانی ساده و روان بیان کنید تا درکش برای همه راحت باشد. در صورت نیاز می‌توانید از اطلاعات کامل محصول خود در بخش ضمیمه استفاده کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا از همه‌ی اطلاعات لازم در طرح کسب و کار خود استفاده و اطلاعات غیر ضروری که تأثیرگذار نیستند را کشف و حذف کنید.
 
 

یک بیزینس پلن کوتاه و نکته‌ای بنویسید

 
مهم نیست که طرح کسب و کارتان را برای چه کسی می‌نویسید؛ در هر صورت باید کوتاه و قابل خواندن باشد. در حالت کلی بهتر است که اندازه آن بین ۱۵ تا ۲۰ صفحه باشد؛ اما اگر اسناد و اطلاعات اضافه‌تری دارید که فکر می‌کنید می‌تواند برای مخاطبان و اهدافتان مفید باشد؛ می‌توانید آن‌ها را به بخش ضمیمه‌ها اضافه کنید.
 
 

از نوشتن طرح کسب و کار نترسید

 
نوشتن طرح کسب و کار را به عنوان یک مانع بزرگ برای خود نبینید. حتماً لازم نیست که با یک طرح کامل و جامع کسب و کار خودتان را شروع کنید. بلکه حتی می‌توانید با یک طرح ساده و یک صفحه‌ای (Lean Plan) کار خود را شروع کنید؛ سپس به مرور آن را طولانی‌تر و کامل‌تر کنید.
 
 

چه کسانی نیاز به طرح کسب و کار دارند؟

 
هر کسی که بخواهد کسب و کار جدیدی راه اندازی کند و یا کار خود را گسترش دهد؛ و برایش پول، زمان و انرژی صرف کند پس حتماً نیاز به یک بیزینس پلن خواهد داشت.
بسیاری از شرکت‌ها و استارت آپ‌های بزرگ، کارشان را با نوشتن طرح کسب و کار شروع کرده‌اند؛ به نحوی که بدانند چقدر سرمایه نیاز دارند و به پیش‌بینی میزان فروش، هزینه‌ها و مخارج بپردازند تا بتوانند سرمایه‌گذاران، بانک، دوستان یا خانواده را برای سرمایه‌گذاری روی کسب و کارشان متقاعد کنند.
 
البته این اشتباه است که بگوییم یک استارتاپ فقط زمانی به بیزینس پلن نیاز دارد که به دنبال جذب سرمایه برای شروع کارش باشد. بلکه طرح کسب و کار در هر برهه زمانی و در هر شرایطی که کسب و کار با آن مواجه می‌شود می‌تواند مفید (و حتی ضروری) باشد.
 
 
 

اجزای اصلی بیزینس پلن چیست؟

 
به خاطر داشته باشید که طرح کسب و کار تنها یک تکلیف یا وظیفه نیست؛ بلکه ابزاری است که به شما برای ایجاد یک کسب و کار بهتر کمک می‌کند.
یک بیزینس پلن مرسوم از مؤلفه‌های زیر تشکیل می‌شود:
 

۱) خلاصه اجرایی

 
این یک مرور کلی بر کسب و کار و برنامه‌های شماست. خلاصه اجرایی باید در ابتدای طرح شما بیاید و تنها تا ۲ صفحه ایده‌ آل است. با این حال اکثراً آن را در آخر طرح خود می‌آورند.
 
خلاصه اجرایی شامل موارد زیر است:
 
    • اهداف و دیدگاه‌های تجاری: کسب و کار شما چه کاری می‌خواهد انجام دهد؟
    • توضیحات درباره محصول و تفاوت‌هایش: قرار است چه چیزی بفروشید و چرا متفاوت است؟
    • بازار هدف: به چه کسی می‌خواهید محصولتان را بفروشید؟
    • برنامه بازاریابی: برای رسیدن به مشتریان خود چگونه برنامه ریزی می‌کنید؟
    • وضعیت مالی فعلی: در حال حاضر چقدر درآمد کسب می‌کنید؟
    • وضعیت مالی آینده: درآمد خود را در آینده چقدر پیش‌بینی می‌کنید؟
    • میزان سرمایه مورد نیاز
    • تیم: چه کسانی در کسب و کار شما دخیل هستند؟
 
 

۲) توصیف کسب و کار

 
 در این بخش باید درباره شرکت یا کسب و کار خود توضیحاتی بدهید؛ که شامل اطلاعاتی از قبیل:
 
    • ساختار، ماهیت و صنعت کسب و کار
    • دیدگاه‌ها، وظایف و ارزش‌های کسب و کار
    • اطلاعاتی درباره سابقه و تاریخچه کسب و کار
    • اهداف بلند مدت و کوتاه مدت
    • مدل کسب و کار
    • اطلاعاتی درباره اعضای تیم از جمله پرسنل شاخص
    و … می‌باشد.
 
 

۳) تحلیل بازار

 
اینکه می‌گویند بازار می‌تواند کسب و کار شما را بسازد یا شکست دهد کاملاً درست است. شما باید بازار مناسب برای محصول خود را پیدا کنید (بازاری با تعداد زیادی مشتری که به محصول شما نیاز دارند). در این صورت است که می‌توانید به موفقیت برسید.
تجزیه و تحلیل بازار یک بخش کلیدی از بیزینس پلن محسوب می‌شود که برای متقاعد کردن سرمایه‌گذاران اهمیت زیادی دارد؛ و باید شامل مواردی چون برآوردی از ارزیابی بازار برای محصول و خدمات شما، تجزیه و تحلیل موقعیت کسب و کار شما در بازار و برآوردی از چشم انداز رقابتی شما باشد.
 
 

۴) خدمات و محصولات

 
محصولات و خدمات شما در بسیاری از قسمت‌های طرح کسب و کار برجسته خواهند بود؛ اما لازم است که یک بخش مجزا را نیز برای ارائه جزئیات کلیدی محصول (مثل مزایای محصول، فناوری ساخت، محصول یا خدمات آینده و …) که می‌تواند برای خواننده مفید باشد اختصاص دهید.
 
 

۵) طرح بازاریابی

 
تلاش‌های بازاریابی شما، محصولتان را به مشتریان ایده آل معرفی می‌کند. در این بخش شما باید مشخص کنید استراتژی فروشتان چیست؟ برنامه بازاریابی آنلاین و آفلاینتان چیست؟ چه برنامه‌ای برای توسعه فروش محصولاتتان دارید؟
 
اکثر طرح‌های بازاریابی شامل ۴ موضوع کلیدی می‌شود؛ و جزئیاتی که درباره هرکدام ارائه می‌شود بستگی به کسب و کار و مخاطبان شما دارد.
 
    • قیمت: هزینه محصول شما چقدر است و چرا؟
    • محصول: چه چیزی می‌فروشید و چه تفاوتی با دیگر محصولات بازار دارد؟
    • ترویج: چگونه محصول خود را در مقابل مشتریان ایده آل قرار می‌دهید؟
    • محل: محصولات خود را در کجا به فروش می‌رسانید؟
 
 

۶) طرح عملیاتی

 
عملیات جریان‌های کاری است که شما برای تبدیل ایده‌های خود به واقعیت انجام می‌دهید. اگر شما در حال نوشتن یک طرح کسب و کار هستید؛ این بخش مهمی است که باید حتماً در نظر بگیرید.
 
طرح عملیاتی شامل مواردی از قبیل:
    • تأمین کنندگان: مواد خام مورد نیاز خود برای تولید محصول را کجا دریافت می‌کنید؛ یا اینکه محصولات خود را کجا تولید می‌کنید؟
    • تجهیزات: چه تجهیزات و فناوری نیاز دارید؟ این شامل همه چیز از کامپیوتر تا پرینتر و … می‌شود.
    • و … می‌باشد
 
 

۷) طرح مالی

 
سطح جزئیات مورد نیاز در طرح مالی شما بستگی به مخاطبان و اهداف شما دارد؛ اما معمولاً نیاز خواهید داشت که ۳ دیدگاه عمده از گزارش‌های مالی شما را شامل شود: بیانیه سود، ترازنامه، بیانیه گردش مالی. همچنین ممکن است شامل پیش بینی‌های مالی نیز باشد.